ដោយ ស៊ុន ណារិន
នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ឫប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងៗ ពេលថ្នាក់ដឹកនាំទៅណាម្តងៗ មានមន្រ្តីអមជាមួយតិចតួចបំផុត ដែលមន្រ្តីទាំងនោះ សុទ្ធតែជំនាញៗ និងពាក់ព័ន្ធ។ ឧទាហរណ៍ដូចជាពេល លោក អូបាម៉ា ឡើងថ្លែងអ្វីមួយ លោកមានវត្តមានតែឯងទេនៅលើវេទិកា។ ចំណែកនៅកម្ពុជាវិញ ពេលលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ឫមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ផ្សេងទៀត ឡើងថ្លែងសុន្ទរកថា ឫទៅកម្មវិធីណាម្តងៗ មានមន្រ្តីអង្គុយនៅពីក្រោយ មិនតិចជាង២០រូបទេ។ អ្នកវិភាគ រិះគន់លើបញ្ហានេះ ដោយលើកឡើងថា វាអាចធ្វើឲ្យខាតបង់ថវិកាជាតិ និងពេលវេលាសម្រាប់ការងាររបស់មន្រ្តីហែរហមទាំងអស់នោះ។
អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់ និងអ្នកវិភាគសង្គម លោក កែម ឡី លើកឡើងថា ប្រទេសណា ក៏ដូចប្រទេសណាដែរ ពេលមានកម្មវិធីអ្វីមួយ តែងតែមានមន្រ្តីចូលរួម តែមន្រ្តីត្រូវតែជំនាញដែលអាចផ្តល់យោបល់ ឫអនុសាសន៍បាន។ លោកបន្ថែមថា នៅកម្ពុជា មន្រ្តីថ្នាក់លើ តែងតែព្យាយាមប្រមែប្រមូលមន្រ្តីថ្នាក់ក្រោម មកចូលរួម ទោះជាមិនត្រូវជំនាញ ក៏ទៅអមដំណើរដែរ ដែលនាំឲ្យខាតបង់ថវិកាជាតិ និងពេលវេលាជាច្រើន ៖ “កាលណាយើងឃើញពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ម្តងទៅម្តង យើងគ្រាន់តែត្រឹម រដ្ឋមន្ត្រី ឬក៏អភិបាលខេត្តអី គាត់អញ្ជើញទៅដែរ ទាំងអស់ៗគ្នាអញ្ចឹង ហើយរដ្ឋមន្ត្រី អភិបាលខេត្តនិមួយៗ មានប្រធានមន្ទីរមានប្រធាននាយកដ្ឋានអីអមជាមួយច្រើនអញ្ចឹង វាអាចដែរ ទីមួយ វាអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ថវិកាជាតិច្រើន ហើយចំណុចទីពីរ បើកាលណាយើងចំណាយពេល ឧទាហរណ៍ថាមណ្ឌលគិរី យើងត្រូវទៅពីរថ្ងៃមុន មកមួយថ្ងៃមុនអីអញ្ចឹង វាអស់បីបួនថ្ងៃ វាអាចបាត់បង់នូវពេលវេលា”។លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា នៅកម្ពុជា មិនសូវជាមានការផ្ទេរភារកិច្ចធំៗទៅមន្រ្តីថ្នាក់ក្រោមទេ បើទោះជាកម្ពុជា កំពុងអនុវត្តប្រព័ន្ធវិមជ្ឈការ និងវិសហមជ្ឈការ ដែលនេះនាំឲ្យមានការរាំងស្ទះការងារផ្សេងៗ ៖ “មន្ត្រីជំនាញអាចសម្ភោធ អាចបើកបាន កន្លែងខ្លះក៏អាចត្រឹមរដ្ឋាភិបាលខេត្ត ឬក៏រដ្ឋមន្ត្រីធ្វើបាន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ទេសរដ្ឋមន្ត្រី កាលណាគេមានរចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់ជ្រុងជ្រោយអញ្ចឹង គេធ្វើវិមជ្ឈការការងារ ប៉ុន្តែបើរងចាំតែម្នាក់ ទៅធ្វើហើយនាំគ្នាទៅទាំងអស់ៗអញ្ចឹង ប្រហែលជាយើងត្រូវពិចារណាឡើងវិញដែរ”។
លោកលើកឡើងថា វាអាចចំណេញមួយចំនួនដែរ ដែលមន្រ្តីអាចស្តាប់អនុសាសន៍របស់ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល តែលោកថា មិនគួរមានការហែរហមច្រើនពេកទេ។
ថ្មីៗនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានចុះទៅមូលដ្ឋានជាញឹកញាប់ ដើម្បីចែកប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីជូនប្រជាពលរដ្ឋ។ មន្រ្តីខ្លះ មិនមានជំនាញដីធ្លី ក៏ចុះទៅជាមួយដែរ ដូចជា រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការពារជាតិ លោក ទា បាញ់ និងលោកស្រី ម៉ែន សំអន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋសភាព្រឹទ្ធសភា និងអធិការកិច្ច។
សម្រាប់អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកស្រី ជា វណ្ណាត មានប្រសាសន៍ថា នេះបង្ហាញថា កម្ពុជាមិនទាន់មានប្រជាធិបតេយ្យ ដូចប្រទេសដទៃ ដែលគេគិតពេលវេលា និងថវិកាជាធំ ក្នុងការចំណាយ ៖ “ប្រទេសភាគច្រើន យើងចែកថា ប្រទេសដែលមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យចាស់ទុំមែនទែន ហើយមានរបបដឹកនាំស្រុកគឺជារបៀបប្រជាធិបតេយ្យ បានន័យថា មានការបោះឆ្នោតពីមួយអាណត្តិទៅមួយអាណត្តិ ហើយត្រូវដូរនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ្នឹង ក៏ញឹកញាប់ ហើយត្រូវដូររដ្ឋមន្ត្រីហ្នឹងក៏ញឹកញាប់ ដល់អញ្ចឹងទៅ ការចុះទៅមិនមានជាការហែហមអីធំដុំ អត់មានទេ ពីព្រោះគេគិតតែពីរឿងពេលវេលា គេគិតរឿងចំណាយហ្នឹង គេគិតធំណាស់ ធ្វើម៉េចកុំឲ្យអស់”។
លោកស្រីបន្ថែមថា កម្ពុជា ក៏ដូចជាប្រទេសមួយចំនួននៅអាស៊ី មានការរៀបចំពិធីអធិកអធមធំដុំណាស់សម្រាប់អ្នកធំមួយៗ ដែលត្រូវចំណាយច្រើន ៖ “ហើយជាពិសេសនៅប្រទេសអាស៊ីយើងហ្នឹង មិនមែនតែប្រទេសខ្មែរមួយទេ គឺថាទៅណាហ្នឹងមានគឺថារៀបចំសម្បើមណាស់ ល្អណាស់ ឆើតឆាយណាស់ ប៉ិនល្អឆើតឆាយហ្នឹង សុទ្ធតែបញ្ហាទាក់ទងនឹងថវិកា ទាក់ទងនឹងពេលវេលាហើយ រឿងហ្នឹងវាអញ្ចឹងហើយ”។
ចំណែកប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក អ៊ូ វីរៈ មើលឃើញថា ការអមដំណើរដោយមន្រ្តីច្រើនបែបនេះ បង្ហាញពីវប្បធម៌នៃការយកចិត្តមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ ដែលមិនបានផ្តល់ផលប្រយោជន៍អ្វីទេដល់កម្ពុជា ៖ “ការហែហមហ្នឹងវាឆ្លុះបញ្ចាំងពីវប្បធម៌មួយ គ្មាននណារធ្វើការអីក្រៅតែពីយកចិត្តបុគ្គលនាយករដ្ឋ មន្ត្រីហ្នឹងទេ តាមពិតយើងមើលប្រធានាធិបតីស្រុកអាមេរិក ទៅតាមដែរ គ្មានអ្នកហែហមអញ្ចឹងទេ គេធ្វើការងារៗ អ្នកផ្សេងគេធ្វើការងាររៀងៗខ្លួន ដើម្បីធ្វើឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព ប៉ុន្តែស្រុកខ្មែរអត់ទេ ម្នាក់ៗត្រូវតែបង្ហាញមុខ ទៅដល់ស្រុកណា គឺស្រុកហ្នឹងពេញអស់ហើយអូតែល ហើយមនុស្សអីជិះឡានជិះអី អស់ចំណាយលុយរាប់ម៉ឺនរាប់សែន ក្នុងពេលម្តងៗ ហើយមួយទៀត ឆ្លុះបញ្ចាំងថា អត់បានធ្វើការងារទេ ម្នាក់ៗរវល់តែហែហមហ្នឹង”។
លោកបន្ថែមថា នេះជាវប្បធម៌មួយ ដែលបង្ហាញថា មន្រ្តីរូបនោះ ធ្វើការងារមិនទាន់បានល្អទេ ដែលត្រូវការមន្រ្តីផ្សេងៗជួយហែរហម ៖ “បើសិនជាយើងធ្វើការងារបានល្អ ហើយយើងអត់ខ្វល់ពីការគេបញ្ជោរយើងទេ គេនាំគ្នាមកបញ្ជោរយើងទេ អាហ្នឹងយើងឈប់ឲ្យគេមកហែហមហើយ ប៉ុន្តែបើយើងត្រូវការគេបញ្ជោរគ្រប់ពេល អញ្ចឹងយើងចង់ឲ្យគេមកហែហម អាហ្នឹងចរិកយើងតែប៉ុណ្ណឹងហើយ”។
អ្នកវិភាគបានប្រៀបធៀបកម្ពុជា ទៅនឹងប្រទេសផ្សេងៗថា នៅប្រទេសគេ បើមានការហែរហមមន្រ្តីច្រើនបែបនេះ ប្រជាជន នឹងចាត់ទុកជាភាពកំប្លែងមួយ ដូចជាការធ្វើជារូបថ្លុក។ អ្នកវិភាគយល់ថា កម្ពុជាគួរតែពិចារណា ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរនូវទម្លាប់នេះ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ទៅថ្ងៃអនាគត៕
