ដោយ ស៊ុន ណារិន ថ្ងៃសៅរ៍ ទី០៥ខែមករា ឆ្នាំ២០១៣
មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់សហរដ្ឋអាមេរិក រិះគន់នៅថ្ងៃសុក្រនេះ លើការសម្រេចចិត្តរបស់កម្ពុជា ក្នុងការរារាំងប្រធានគណបក្សជំទាស់ លោកសម រង្ស៊ី ចូលរួមការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ នៅខែកក្កដាខាងមុខ។
អ្នកនាំពាក្យរបស់ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក លោកស្រី Victoria Nuland មានប្រសាសន៍ថា សហរដ្ឋអាមេរិក ខកចិត្តចំពោះការប្រកាសរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គជប) ដែលបានដកបេក្ខភាពលោក សម រង្ស៊ី ចេញពីការបោះឆ្នោត នៅថ្ងៃទី២៨ខែកក្កដាខាងមុខ។ លោកស្រីថា ការដកបេក្ខភាពលោក សម រង្ស៊ីនេះ ជាសំណួរលើភាពត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់នៃការបោះឆ្នោត តាមដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។លោកស្រីបន្តថា អ្នកសង្កេតការណ៍ដែលទុកចិត្ត ជឿជាក់ថា ការកាត់ទោសលើលោកសម រង្ស៊ី ជារឿងនយោបាយ។
នៅថ្ងៃសុក្រ ទី០៤ខែមករា អគ្គលេខាធិការ (គ.ជ.ប) លោក ទេព នីថា ប្រកាសជាថ្មីថា មិនទទួលបេក្ខភាពលោក សម រង្ស៊ី ឲ្យឈរឈ្មោះជាតំណាងរាស្ត្រសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិអាណត្តិ ទី៥ ឆ្នាំ២០១៣ទេ ខណៈការចុះបញ្ជីបេក្ខភាពនឹងចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃទី២៩ ខែមេសា ដល់ថ្ងៃទី១០ ខែឧសភា។ លោក ទេព នីថា មានប្រសាសន៍ក្នុងសន្និសីទកាសែតថា តាមច្បាប់ គជប មិនអាចទទួលអ្នកជាប់ទោសឲ្យឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតបានទេ។
៖ “ច្បាប់ស្តីពីគណបក្សអត់មានហាមឃាត់ ទាក់ទងទៅប្រធានគណបក្សឬក៏ស្អីទេ អញ្ចឹងបើសិនដាក់មក គ.ជ.ប អ្នកហ្នឹងជាអ្នកមានទោស ជាទណ្ឌិត គ.ជ.ប មិនអាចទទួលទេ អ្នកហ្នឹងអត់គ្រប់អាយុ គ.ជ.ប ក៏អត់ទទួលដែរ អ្នកហ្នឹងអត់មានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោត គ.ជ.ប ក៏អត់ទទួលដែរ”។
ប្រធានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី រងនូវសាលដីកាស្ថាពររបស់តុលាការ ដាក់ទោសលោកឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ សរុបជាង១០ឆ្នាំ ពីបទដកតំរុយបង្គោលព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម នៅស្រុកចន្ទ្រា ខេត្តស្វាយរៀង និងបទក្លែងឯកសារសាធារណៈ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងផែនទីព្រំដែន។
នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត្យ និងយុត្តិធម៌ ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា លោក ហង្ស ពុទ្ធា មានប្រសាសន៍ថា បើមិនមានវត្តមានមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងនោះ នាំឲ្យការបោះឆ្នោតមិនទទួលបានការប្រកួតប្រជែង តាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញទេ។ លោកស្នើឲ្យអ្នកនយោបាយចរចា រកដំណោះស្រាយរួមមួយ មុនពេលបោះឆ្នោត ៖ “ការបោះឆ្នោតមួយដែល បាត់មេដឹកនាំជំទាស់ ដ៏សំខាត់មួយរូបខ្ញុំគិតថា ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ មួយមិនពេញលេញជាទន្តរកាលនៃប្រជាធិបតេយ្យ ពិសេសក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោត ដែលគួតែ អ្នកនយោបាយរកវិធីសាស្ត្រសម្របសម្រួល ដើម្បីឲ្យមានការប្រគួតប្រជែងគ្នាមានភាពល្អប្រសើជាងមុន។”
គួរបញ្ជាក់ថា ក្នុងជំនួបរវាងប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក និងនាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា បានលើកពីបញ្ហាអ្នកទោសនយោបាយ តែលោក ហ៊ុន សែន ឆ្លើយតបថា នៅកម្ពុជា មិនមានអ្នកទោសនយោបាយទេ មានតែអ្នកនយោបាយមានទោស៕
បទ ចម្រៀង «នេះជាកម្មអូន» ដែលប្រជាជនកម្ពុជាទូទៅ ស្គាល់ថា ជាបទ «សាហាវបំផុត ដុតមនុស្សទាំងរស់» ច្រៀងដោយអ្នកស្រីប៉ែន រ៉ន និងលោក ស៊ិន ស៊ីសាមុត តាំងពីទសវត្សរ៍ទី៦០ ដែលរៀបរាប់ពីការធ្វើទារុណកម្មលើស្រ្តីម្នាក់ ដោយការដុតនឹងភ្លើង។ តែបទចម្រៀងនេះ ធ្វើឲ្យសកម្មជនដីធ្លីនៅរាជធានីភ្នំពេញម្នាក់ ដែលជួបប្រទះនឹងការរំលោភយកដី និងរងការចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ បានសម្រក់ទឹកស្លាប៉ាកា រាប់រយតំណក់ រៀបរាប់ពីទុក្ខលំបាក និងភាពអយុត្តិធម៌ ដែលកើតឡើងចំពោះខ្លួន និងគ្រួសារ តាមលំនាំភ្លេងបទចម្រៀងនេះ។
អ្នក រាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ លោកសុរិយា ស៊ូប៊ែឌី (Surya P. Subedi) បានកំពុងបំពេញទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី៨ ដល់ថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ដើម្បីពិនិត្យមើលនូវការអនុវត្តនូវអនុសាសន៍របស់លោកទៅរដ្ឋាភិ បាលកម្ពុជា។ សំលេងប្រជាធិបតេយ្យ VOD បានធ្វើបទសម្ភាសន៍ជាមួយមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់របស់អង្គការសហប្រជា ជាតិមួយនេះ ទាក់ទងនឹងស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា និងអនុសាសន៍របស់លោក ដែលដាក់ទៅរដ្ឋាភិបាល។
