ការយល់ដឹងពីអាស៊ាននៅតែជាបញ្ហាសម្រាប់យុវជនកម្ពុជា

ដោយ ស៊ុន ណារិន និងហេង ហ្គិចលី

រយៈពេលប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ ស្របពេលដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះអាស៊ាន មានការលេច

លឺនូវព័ត៌មានមួយចំនួនទាក់ទងនឹងការបញ្ចូលអាស៊ានទាំងមួលទៅជាសហគមន៍តែមួយនៅឆ្នាំ២០១៥ ឆាប់ៗនេះ។ ពីមុនមក វាហាក់ដូចជាមិនដែលលឺនូវសមាហរណកម្មទីផ្សារការងារ

អាស៊ាននេះសោះ។ ប្រហែលជានេះ គឺជាបង្ហើបអោយប្រជាជនខ្មែរបានដឹង ដើម្បីត្រៀមខ្លួន

ក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំខាងមុខទៀតនេះ។ តើរយៈពេល៣ឆ្នាំ យើងអាចត្រៀមខ្លួនក្នុងការប្រកួត

ប្រជែងទីផ្សាររួមអាស៊ាននេះទេ? សម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំគិតថា វាជារយៈពេលខ្លីបំផុត

សម្រាប់ការត្រៀមខ្លួនចូលទីផ្សារអាស៊ាននេះ ខណៈពេលដែលកម្ពុជានៅតែខ្វះធនធានមនុស្សដើម្បីប្រកួតប្រជែងជាមួយនឹងប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀត។

ខ្ញុំតែងតែលឺយុវជន មានការងឿងឆ្ងល់ថាតើអ្វីទៅ គឺជាទីផ្សារអាស៊ានតែមួយ? អ្នកខ្លះបានលើកឡើងនូវគំនិតថា គាត់ខ្វល់នឹងការបញ្ចូលអាស៊ាននេះទៅជាទីផ្សាររួមគ្នា ដោយសារយុវជនកម្ពុជាមិនអាចប្រកួតប្រជែងនឹងយុវជនអាស៊ានផ្សេងទៀត។ អ្នកវិភាគមួយចំនួនដែលខ្ញុំបាទបានសាកសួរបានអោយដឹងថា យុវជនកម្ពុជាមិនបានត្រៀមខ្លួនរួចជាស្រេចក្នុងការដាក់បញ្ចូលកម្ពុជាទៅជាទីផ្សារសហគមន៍អាស៊ាននោះទេ ដែលនេះជាបញ្ហាសម្រាប់កម្ពុជានៅពេលខាងមុខ ដែលមិនអាចចាប់យកឳកាសក្នុងការទាញយកផលប្រយោជន៍ពីអាស៊ាន។ វាហាក់ដូចជាយុវជនកម្ពុជាកំពុងតែ«ដើរ» តែនៅពេលអាស៊ានចូលមក យុវជនកម្ពុជាចាប់ផ្តើម«រត់»ដើម្បីតាមអោយទាន់គេ។ តើនេះជាការដែលយុវជនកម្ពុជាកំពុងតែធ្វើឬ? តើវាជាការដែលរដ្ឋាភិបាលមិនបានរៀបចំការងារអោយបានល្អសម្រាប់យុវជនកម្ពុជាក្នុងការត្រៀមខ្លួននៅក្នុងកិច្ចការអាស៊ាននេះ? វាមិនមែនជាការចោទប្រកាន់ និងជជីកសួរថាតើនរណាជាអ្នក

ទទួលខុសត្រូវក្នុងការដែលយុវជនមិនបានដឹងពីអាស៊ានអោយបានច្បាស់លាស់ តែវាជាការ

ធ្វេសប្រហែសមួយក្នុងការត្រៀមខ្លួនសម្រាប់ទីផ្សារការងារអាស៊ានរួមគ្នា។

សំណួរនៅតែសួរថា ហេតុអ្វីបានជាយុវជនកម្ពុជា មិនបានត្រៀមខ្លួនអោយបានរួចជាស្រេចក្នុងការចាប់យកឳកាសដើម្បីកេងយកប្រយោជន៍ពីអាស៊ាននេះ?ហេតុអ្វីយុវជនកម្ពុជាមានបានយល់អោយបានច្រើនពីបញ្ហាអាស៊ាន?

អ្វីដែលខ្ញុំសង្កេតឃើញនោះ គឺថាវាហាក់ដូចជាយុវជនខ្មែរមិនយល់ច្បាស់ពីកិច្ចការអាស៊ាន

ដែលនឹងអាចផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់គេនៅថ្ងៃអនាគត។ហេតុផលមួយចំនួនដែលខ្ញុំបានដឹងនោះ គឺថា យុវជនខ្មែរមិនសូវចាប់អារម្មណ៍នឹងការសិក្សាពីអ្វីទៅជាអាស៊ានអោយបានច្បាស់។

ខ្ញុំបានសាកសួរយុវជនមួយចំនួនទាក់ទងនឹងបញ្ហាអាស៊ាន ភាគច្រើនពួកគេមិនដឹងថា អ្វីអោយ

ច្បាស់ទេពីទីផ្សារអាស៊ានរួមគ្នា ហើយពួកគាត់ក៏មិនសូវខ្វល់ពីបញ្ហានេះដែរ។ ពួកគាត់គ្រាន់

តែដឹងថា អាស៊ានមានសមាជិកចំនួន១០ ហើយប្រទេសកម្ពុជា កំពុងតែធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃកិច្ច

ប្រជុំអាស៊ាននេះ។

យុវជន ហួត សំណាង អាយុ១៩ឆ្នាំ ជានិស្សិតឆ្នាំទីមួយនៃកម្មវិធីសិក្សានៅវិទ្យាស្ថានភាសា

បរទេស បាននិយាយប្រាប់ខ្ញុំថា យុវជនខ្មែរយើងមិនសូវជាចាប់អារម្មណ៍នូវការយល់ដឹង

ពីអាស៊ានអោយបានច្បាស់ ហើយការសិក្សានៅតាមសាលាក៏មានតិចដែលធ្វើអោយគេ មិនដឹងថា អ្វីទៅជាផលប្រយោជន៍អាស៊ានសម្រាប់ពួកគេ។

លោកបាននិយាយថា៖«ខ្ញុំគិតថាប្រទេសយើងមិនទាន់មានការផ្សព្វផ្សាយអាស៊ានអោយបានច្រើនទៅប្រជាជន ដូចនេះប្រជាជននៅកម្ពុជានៅមិនទាន់បានត្រៀមខ្លួនក្នុងការចូលអាស៊ាន

នេះទេ»។លោកបានបន្តថា៖«ខ្ញុំគិតថាអ្នកដែលគ្មានការងារធ្វើនៅស្រុកគេ ក៏អាចមានសមត្ថភាពខ្លាំងជាងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែរ ដូច្នេះគេអាចចូលមកដណ្តើមទីផ្សារការងារយើង»។

យុវជនមួយទៀតដែលខ្ញុំបានសាកសួរពីយោបល់របស់គេ គឺលោកកែវ ប៊ុនផេង  អាយុ២២ឆ្នាំ និស្សិតផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិឆ្នាំទី៤ នៃសាកលវិទ្យាល័យកម្ពុជាបានលើកពីការព្រួយរបស់ គេ ទៅលើគុណភាពនៃការអប់រំនៅកម្ពុជា បើប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រទេសផ្សេងៗនៅមានកម្រិត

ដែលអាចនាំអោយមានការប៉ះពាល់ខ្លំាង នៅពេលទីផ្សារអាស៊ានចូលមក។

លោកបាននិយាយថា៖«គេនឹងធ្វើជាប្រធានរបស់យើង ហើយយើងនៅតែកូនចៅគេ»។

លោកបានបន្តទៀតថា ដើម្បីអោយយុវជនមានការយល់ដឹងពីអាស៊ាន រដ្ឋាភិបាលអាច

បញ្ចូលនូវការអប់រំទាក់ទងនឹងអាស៊ានបន្ថែម ទៅក្នុងការសិក្សា ដូចជាអោយគាត់មានមូល

ដ្ឋានទាក់ទងនឹងអាស៊ាន។ ប្រសិនបើយើងក្រឡេកមើលទៅលើកម្មវិធីសិក្សាវិញ យើងឃើញ

ថា ការសិក្សាពីអាស៊ានមានតិចតួចណាស់នៅថ្នាក់មធ្យមសិក្សា ឫមហាវិទ្យាល័យ។

នៅថ្នាក់មធ្យមសិក្សា យើងឃើញមានការសិក្សាទាក់ទងនឹងអាស៊ាន គឺមានតែថ្នាក់ទីប្រាំបួន

តែប៉ុណ្ណោះ ហើយការសិក្សាមិនបានអោយស៊ីជម្រៅនោះទេ។សម្រាប់ការសិក្សានៅមហាវិទ្យាល័យវិញ ភាគច្រើនគឺគ្មានមុខវិជ្ជានៅក្នុងឆ្នាំសិក្សាមូលដ្ឋានទេ លើកលែងតែសាលាមួយចំនួនដែលផ្តល់ជំនាញទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនិងជំនាញទាក់ទងផ្សេងៗទៀត។ ការសិក្សាមិនបានអោយស៊ីជម្រៅនេះអាចនាំអោយមិនយល់ពីកិច្ចការអាស៊ាន ការមិនអោយតម្លៃទៅលើអាស៊ាន និងបន្ទាប់មក គាត់មិនបានត្រៀមខ្លួនសម្រាប់ផលប្រយោជន៍ពីអាស៊ាន។

ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ លោកឈាង វណ្ណារិទ្ធ នាយកប្រតិបត្តិវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហ

ប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាពបានលើកឡើងថា យុវជនខ្មែរមានការយល់ដឹងពីអាស៊ានតិច

តួចមែន ហើយការបង្រៀននៅតាមសាលាក៏នៅមានការខ្វះខាតដែរ។

លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖«ការដែលមិនយល់ដឹងពីអាស៊ាន ធ្វើអោយយុវជនបាត់បង់

ឳកាសសម្រាប់ទីផ្សារអាស៊ាននេះ»។ លោកបានមានប្រសាសន៍ ប្រទេសកម្ពុជា នៅខ្វះធន

ធានមនុស្សដើម្បីប្រកួតប្រជែង តែមិនមែនមានន័យថា ប្រទេសកម្ពុជាខ្វះធនធានមនុស្សដែល

មានសមត្ថភាពនោះទេ។ លោកបានបញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជាមានការងារជាច្រើនដែលត្រូវធ្វើសម្រាប់អាស៊ាននេះ ហើយរដ្ឋាភិបាលគួរតែត្រៀម គឺធ្វើយ៉ាងណាធ្វើកំណែទម្រង់អោយបានលឿន និងធ្វើយ៉ាងម៉េចត្រៀមខ្លួនអោយប្រជាជនខ្មែរមានការងារធ្វើ។

មួយវិញទៀត យើងសង្កេតឃើញថា ការផ្សព្វផ្សាយពីអាស៊ានតាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ

ពីមុនមកមិនទាន់មានភាពផុសផុលនោះទេ ហើយការបង្កើតជាវេទិការសម្រាប់អោយយុវជន

អាស៊ានចូលរួម ក៏មានតិចតួចដែរ។ តែថ្មីៗនេះ ពេលដែលកម្ពុជាទទួលធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ នៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន អាស៊ានបូកដៃគូជាច្រើនទៀតនៅឆ្នាំ២០១២នេះ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១២ ក្រសួងការបរទេសបានរៀបចំអោយមានការជួបជុំនិស្សិតប្រមាណ ៣.៥០០នាក់ មកពីបណ្តាសកលវិទ្យាល័យចំនួន១៨ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញដើម្បីស្វែងយល់អំពីអាស៊ាន។

ខ្ញុំគិតថា វាហាក់ដូចជាយឺតបន្តិចហើយសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងកិច្ចការទីផ្សារអាស៊ាននេះ

ស្របពេលដែលយុវជនកម្ពុជាមិនបានត្រៀមខ្លួនផង។ដូច្នេះ យុវជនកម្ពុជា និងប្រជាជនជាទូ

ទៅ គួរតែចាប់អារម្មណ៍ និងសិក្សាអោយបានទូលំទូលាយអំពីអាស៊ាន និងចាប់យកឳកាសដ៏

មានតម្លៃនេះអោយបាន។ ម៉្យាងវិញទៀត គួរតែមានការបញ្ចូលបន្ថែមនូវការសិក្សាពីអាស៊ាន

ដើម្បីអោយយុវជនកម្ពុជាមានការយល់ដឹងអោយបានច្បាស់ និងដឹងពីអត្ថប្រយោជន៍នៃ

អាស៊ាន៕

By Heng Gueckly and Sun Narin

It is noticed that Cambodian youths seem not know what ASEAN is and will provide benefits for their future. Some reasons are likely that Cambodia’s youth do not try hard to learn what ASEAN is. As I have asked some youths about this problem, they declared that they did not know and did not even want to know about ASEAN. They just know that ASEAN has ten members, and recently Cambodia has become the host country of ASEAN meeting.

Hout Somnang, 19 years old, a freshman in Institute of Foreign Languages, said that Cambodian teenagers are interested in learning something about ASEAN, and the study of ASEAN at high school is so little, so that they never want to know what the benefits of ASEAN are.

“The unemployed foreigners also have higher ability than Cambodians, so they will come to Cambodia to seize our citizen’s job opportunities,” he said. Besides losing job opportunities, education is another important thing that we should know. Keo Bunteang, 22, year four student in the major of International Relation (IR) has showed his worry about the low qualities of education in Cambodia, in comparing to other ASEAN countries, which will result in negative consequences for Cambodia when ASEAN market enters. Because of this lack, he has said that, “They will come to be our boss, and we still the followers.”

Keo BonPeang has also claimed that in order to make youth know more about ASEAN, government should include more ASEAN lesson to study schedule to make them have more basic about it.  Apart from this, academic schedule is also the issue. There are too fewer things about ASEAN in secondary or high school.

In the secondary school the study of ASEAN was not too deep to understand. This kind of surface study has lead to lack of understanding about ASEAN and then they are unprepared for ASEAN. A lot of benefits are provided to ASEAN members and citizens such as growth of regional cooperation, provision of assistances to each other and the promotion of regional peace, and so on, according to aims and purposes stated in the establishment of ASEAN.  From these kinds of things, all ASEAN citizens could gain more benefits than their expected on the education factor. Although some people did not know clearly about ASEAN, they already gain some education from that including English language, scholarship, and internship that ASEAN provides.

However, there are a lot of points needed to be improved in order to challenge the competition among ASEAN members including language capability, technological knowledge and confidence in one’s self.

Mr. Chheang Vannrith, executive director of Cambodian Institute for Cooperation and Peace, said that young Cambodian haslittle knowledge about ASEAN and school education about this subject matter is also limited. He said that, “without knowledge about ASEAN causes young Cambodian to lose their job opportunity in the market”.

He added that Cambodia lacks of human resource to compete in that market, but it does not mean that Cambodia has no (competence) in human resource. He emphasizes that Cambodia has a lot to do for ASEAN market and government needs to do a lot of reforms to prepare Cambodians for that job market in ASEAN.

Recently, at the same time that Cambodia is chairing the host country for ASEAN meeting, on March 15, Ministry of Foreign Affair have created a gathering of 3500 students from 18 different universities to get to know more about ASEAN.

KRT Fellowship Enlightens Young Cambodians

By Sun Narin

A group of twenty young Cambodians from different backgrounds including legal students and outreach sector such as media students and NGOs which have been working on the issue of Khmer Rouge like TPO, Youth for Peace, YRDP, LAC, have been joining the Khmer Rouge Tribunal Fellowship backed by GIZ, German foundation.

According to the program, three week course has been conducted in Cambodia from 12 to 30 March, which will cover the issue of Khmer Rouge, how to deal with the past, reconciliation and international issue of German genocide of Nazi regime. Students will also have a two-week study tour in Germany in order to learn more about the reconciliation and visit historical places like museums in Germany, the program says.

According to the trainers of the program, this is the chance for young Cambodians who did not experience the brutal regime and atrocities in the past to start learning and getting to know about Khmer Rouge and it is as the sample of other young Cambodians who do not care about Khmer Rouge issue. The participants can also share what they have learnt to other people through their practice at their organization and transfer project after the completion of the course.

KRT Fellowship has been established since 2008 and the Civil Peace Service of GIZ provides experts and funds to NGOs and government institutions which support outreach for the ECCC and the active participation of Khmer Rouge victims in the trials as complainants or civil parties.

KRT Fellowship Programme – Participants of 2012

L/O	Name	Sex	Date of Birth/ Age	Institution & Position	Education
L	Sao Socheata	F	27/04/1989 23	RULEStudent	Senior student in Law
L	Chea Sivhoang	F	31/08/1989 23	RULEStudent	Senior student in Law
L	Hing Vandanet	F	13/07/1990 22	RULEStudent	Senior student in Law
L	Y Manoka	F	24/11/1988 24	RULEStudent	Master student in Law
L	Sim Virak	M	19/10/1990 22	RULEStudent	Senior law student
L	Vong Oudom	M	10/04/1989 23	RULEStudent	Senior student in Law
L	Sam Sokong	M	02/10/1977 35	LACCivil Party Lawyer	BA in LawLawyer certificate at Centre for Lawyer Professional Training
L	Kong Sokheng	M	01/01/1990 22	RULEStudent	Senior Student in Law
L	Than Pohiek	F	10/02/1987 25	LACLegal  Assistant	Bachelor of Law from RULESenior student in International Relations from PUC
L	Ly Boranine	F	26/03/1989 23	IFLStudent	BA in Law from RULE
O	Sdan Samrithpiseth	M	09/12/1980 32	Tuol Sleng Genocide MuseumStaff	Tour guide at TSM ( since 2008)BA Education of English (2002)
O	Chor Sonary	F	30/12/1983 29	TPOCounselor/Trainer	BA in Psychology at RUPP (2006)
O	Hoy Vathana	F	02/01/1985 27	TPOClinical Assistant	BA in Psychology in 2008 at RUPP (1 year in Tokyo)
O	Sun Narin	M	08/01/1989 23	DMCStudent	Senior student at DMC
O	Ou Banung	F	05/07/1989 23	DMCStudent	Year 3 student at DMC
O	Nou Boren	F	19/05/1982 30	YfPAdministration & Finance officer	Study Master in DevelopmentManagement at Norton University
O	Touch Sokha	M	01/05/1987 25	YfPWriter	BA in History (2011)
O	Ith Sokkheng	M	05/10/1991 21	YRDPVolunteer	Year 2 student in Law at RULE
O	Phann Chandara	M	06/02/1987 25	International Center for ConciliationVolunteer	BA in Economics Development (2011)
O	Chan Sovannara	M M	27/05/1988 24	Kon Khmer Koun KhmerFilm maker and PR assistant	BA in Media Management from DMC

ការរកស៊ីរបស់យុវជន និងការសិក្សា

ដោយទូច យិនវ៉ាន់និត និងស៊ុន ណារិន

អ្នកតែងតែឃើញមិនដាច់ពីភ្នែកពីការបិទផ្លាកសេងហាងលក់ដូរ លក់បាយ និងហាងលក់ខោអាវ ឬគ្រឿងក្រអូបមួយចំនួននៅក្នុងផ្សារទំនើបនានា។ នៅពេលខ្លះ អ្នកឃើញហាងមួយទើបតែបើកថ្មី តែពីរបីខែក្រោយមក អ្នកស្រាប់តែឃើញមានដាក់ស្លាកយីហោ «សេងហាង តូបលក់ ឫជួល»។ នេះហាក់ដូចជារឿងធម្មតាទៅហើយ ព្រោះការរកស៊ីមិនមែនថាតែទទួលបានជោគជ័យទាំងអស់នោះ ទេតែទាមទារអោយមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ដើម្បីកុំអោយមានការខាតបង់។ លោក ធីម វណ្ណី អាយុ២៧ឆ្នាំ ដែលជាម្ចាស់ហាងបាយមួយនៅក្នុងមជ្ឍមណ្ឌលភ្នំពេញ បានឲ្យដឹងថា លោកបានសេងហាង ដោយសារតែ លោកមិនមានពេលគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីគ្រប់គ្រង និងតាមដានដំណើរការហាងនេះ ដោយកាលពីមុន លោកមានសាច់ញាតិ និងម្ដាយជួយមើលគ្រប់គ្រង ប៉ុន្តែពេលនេះពួកគាត់ត្រូវគិតពីអាជីវកម្មផ្ទាល់ខ្លួន។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖«រឿងដើមទុនក៏ជាបញ្ហាមួយក្នុងបញ្ហាប្រឈមទាំងនោះដែរ ពីព្រោះយើងត្រូវចំណាយច្រើនលើប្រាក់ខែរបស់ពួកគេ ហើយយើងត្រូវចំណាយពេលច្រើនដើម្បីបង្រៀនបុគ្គលិកឲ្យបានដឹងពីសេវាកម្ម»។លោកវណ្ណីបានបន្ថែមទៀតថាអាជីវកម្មមួយដំណើរការបានល្អ យើងត្រូវសិក្សាឲ្យបានច្រើននិងជាមនុស្សច្នៃប្រឌិតខ្ពស់ និងឆ្លាត ដែលអាចដឹង និងយល់ពីចំណុចខ្សោយ និងខ្លាំងនៃការរកស៊ី។ យើងសង្កេតឃើញថា មុខជំនួញរបស់យុវជនក្មេងៗមួយចំនួន បានដំណើរការល្អ គឺតាមរយៈការរកស៊ី ឬស្នងនូវការរកស៊ីរបស់ឪពុកម្តាយ ដែលមិនចំាបាច់អោយពួកគេចំណាយពេលវេលាច្រើនក្នុងការ ស្វែងរកមុខរបរដែលគេរកស៊ី បើទោះបីជា វាមិនមែនជាមុខរបរដែលគេពេញចិត្តនឹងរកស៊ីក៏ដោយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកដែលស្នងមុខរបរពីឪពុកម្តាយ ភាគច្រើនពួកគេ មិនប្រឈមមុខនឹងការលក់មិនដាច់ ឫរកស៊ីមិនឡើងនោះទេ ដោយសារតែពួកគេមានទុន មានអតិថិជនស្រាប់ និងមានការណែនាំពីឪពុកម្តាយដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់ការរកស៊ីនេះជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រ ស្របពេលដែលមានការជួយដើមទុនពីឪពុកម្តាយ កញ្ញាហេង មួយខេង មានអាយុ២២ឆ្នាំ ដែលឥឡូវកំពុងបើកហាងកាហ្វេនៅម្តុំភ្នំពេញថ្មី បានរយៈពេលជិតមួយឆ្នាំហើយនោះ បានអោយដឹងថា ការចេញមករកស៊ី ដូចចូលក្នុងសង្គមមួយថ្មីដែលយើងត្រូវគិតច្រើនពីបញ្ហាជុំវិញដើម្បីអោយការរកស៊ីទទួលបានជោគជ័យ។ កញ្ញាបានបញ្ជាក់ថា៖«អ្វីៗដែលយើងបានរៀន និងការអនុវត្ត វាមិនទាក់ទងគ្នាទេ ដោយ យើងរៀនតែ ទ្រឹស្តី តែការអនុវត្តផ្សេង។ វាលំបាកដែរ បញ្ហាកើតឡើងរាល់ថ្ងៃ ពេលខ្លះ យើងត្រូវស្គាល់សង្គមច្រើន យើងនៅក្មេង »។កញ្ញបានបន្ថែមថា៖«មុនបើក គិតថាស្រួល បន្ទាប់មកបានជួបការលំបាកច្រើន ដូចជាមួយអតិថិជន ការគ្រប់គ្រងបុគ្គលិក និងការប្រូមូសិនជាដើម»។ ការរៀនសូត្រនៃការធ្វើអ្វីមួយ និងបទពិសោធន៍ទាក់ទងនឹងជំនួញដែលយើងចង់រកស៊ី គឺជារឿង សំខាន់ ដែលអាចធ្វើអោយមានការទទួលបានជោគជ័យក្នុងការរកស៊ី។ ក្នុងន័យនេះ កញ្ញា រត្ន័ រីណា អាយុ២៧ឆ្នាំ ដែលជាម្ចាស់ហាងលក់ខោរអាវ និង ភោជនីយដ្ឋាន «ឈើខ្លឹម» បានបានមានប្រសាសន៍ ថា ទាំងការចំអិនអាហារ ការច្នៃប្រឌិតសំលៀកបំពាក់ កញ្ញាមិនបានសិក្សាពីណាមកទេ គឺកញ្ញាបានដឹងវិធីអស់ទាំងនេះពីការងារដែលកញ្ញាធ្លាប់ធ្វើពីមុនៗ ដូចជាធ្លាប់ធ្វើជាអ្នកចំអិនអាហារនៅភោជនីយដ្ឋាន។កញ្ញាបានបន្តថា៖«តាមពិតទៅ ខ្ញុំមិនបានរៀនអ្វីច្រើនទេ ដឹងពីការចំអិនអាហារតាមតែគេបញ្ជា ដូច្នេះខ្ញុំចាំ ហើយកែច្នៃបន្ថែម»។ កញ្ញាបានបន្ថែមថា៖«ខ្ញុំត្រូវមានភាពរួសរាយរាក់ទាក់ចំពោះភ្ញៀវទាំងអស់ និងស្វែងរកវិធីធ្វើអាហារឆ្ងាញ់ ដើម្បីឲ្យពួកគេមានអារម្មណ៍ដូចជានៅផ្ទះរបស់ពួកគេផ្ទាល់»។ ទាក់ទងនឹងការរកស៊ីជាមួយនឹងជំនួញតូចតាចពីសំណាក់យុវជនក្មេងៗនេះ អ្នកជំនួញដែលមានភាពជោគជ័យក្នុងការរកស៊ី គឺ លោកជី សិលា ជាម្ចាស់គ្រប់គ្រងសាជីវកម្មធីអ៊ិនស៊ី និងប៊ីប៊ីវើល និងជាអតីតប្រធានសភាយុវពាណិជ្ជអន្តរជាតិ បានអោយបានមានប្រសាសន៍ថា ការរកស៊ីឥឡូវឃើញមានការរកស៊ីតាមគ្នា និងដូចគ្នា ដែលលោកបានលើកឧទាហរណ៍ថា ប្រសិនបើឃើញគេលក់ខោអាវ ឫបើកហាងផឹកស៊ី ក៏សម្រេចចិត្តរកស៊ីតាមគេទៅ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖«ការរកស៊ីដដែលៗ លក់ដូចគ្នា មិនប្លែកពីគេជាបញ្ហាមួយ អ្នករស់បាន ដោយសារគាត់បើកយូរ មានម៉ូយស្រាប់ និងគាត់លក់ធូរថ្លៃ»។ លោកបានបន្ថែមថា ការរកស៊ីមួយល្អត្រូវតែធ្វើអ្វីដែលប្លែកពីគេ និងមានគំនិតច្នៃប្រឌិត រកអ្វីដែលថ្មី ដូចជាការធ្វើហាងអោយប្លែកពីគេ និងចំណាយពេលវេលាអោយគ្រប់គ្រាន់ទៅលើការរកស៊ី។លោកបានបញ្ជាក់ថា៖«យើងត្រូវចំណាយពេលក្នុងការមើលទីផ្សារ តើវាខុសពីគេយ៉ាងម៉េច ។ យើងអាចទៅធ្វើការជាមួយគេ ដើម្បីទទួលបានបទពិសោធន៍នៃការរកស៊ី ដោយការចេះរៀបចំ និងគិតគូរទៅលើការរកស៊ី»។ លោកបានអោយដឹងថា ការរៀនសូត្រជាការបង្ហាញផ្លូវមួយដល់គាត់ តែវាមិនប្រាកដថា ការរៀនសូត្រអាចធ្វើអោយយើងទទួលបានជោគជ័យក្នុងការរកស៊ីទេនោះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា«បើគាត់រៀនសូត្រ អាចអោយគាត់យកចំនេះដឹងមកអនុវត្តក្នុងការងារ ព្រោះមុខជំនួញមួយមានផ្នែក ច្រើនសម្រាប់អោយយើងគ្រប់គ្រង»។

Small Business and Study

By Touch Yinvannith and Sun Narin

If you travel in the downtown where is the block of various businesses of restaurants, cloth shops and beauty salons, you probably see the closure or rent of the cloth shops or restaurants after they proceed for a period of time. Sometimes, you may see in the supermarkets. You may experience seeing new places just opened  and a few months later, you see the posting selling of the shop for a commission or for renting. And then you may ask yourself why it is like that? Why they risk of doing this business? However, it seems it is normal for every businessperson since all the business are not always successful. However, it is required to be highly attentive in order to avoid the loss.

Aged 27, Tim Vanny, who is the owner of a small restaurant at Phnom Penh Center and has just sold his place for a commission told that he sold his place since he did not have enough time to manage and proceed the business due to the fact that before he had his relatives and mother to help, but now they are busy with their own work.

“Capital is also one of the challenging problems since we have to spend a lot for staffs and teaching the staffs how to serve,” he said, adding that a good business demands much study and creative person who will be able to know the strengths and weaknesses of the business.

It is noticed that some businesses owned by youths go well is because their parents pass down to them. Therefore, they do not have to spend much time thinking what kinds of business they want to proceed despite the fact that it is not their favourite one. In addition, they rarely face the loss or bankgrupcy of the business since they have the capital from parents, clients are ready and at the same time they are advised from their parents who experienced in business for a long time.

Having finished bachelor degree and with the financial assitance from parents, Heng Muykheng, , 22, has been now opening a cafe shop for nearly one year in Phnom Penh Thmey. She told Lift that doing business is like getting into a new society and a lot things surrounding have to be taken into consideration for the success of business.

“What we learn from school is not relevant at all to the application for business since we learn only theory but the practice is different. It is difficult for me as I am young and we have to know a lot about society as well,” she said.

“Before openning it, I think it is easy and then I find a lot of difficultties such as dealing with clients, staffs management and promotion conduct too,” she admitted.

Studying a specific business and experience related to the business you wish to do are important for the sucess of business. In this meaning, Roat Rina, 27, who is the owner of both clothshop and restaurant “Chheur Kloem” said that she did not learnt from school of how to cook or design cloths, but she learnt it from the work that she did at restaurant as the chef.

“In fact, I havenot learnt how to cook, I just know it from what they told me in the restaurant, so I practice and remember it and use my creative idea,” adding that, “I am always freindly to my customers and find the ways to make food delicious and make them feel they are at home for food,” she said.

Regarding the success of business, Chy Sila, who is the former of Junior Chamber International Cambodia (JCI Cambodia) and a successful businessman owning corporation of TNC and Pizza World in Phnom Penh said that he noticed that the current businesses done by youths are followed each other and they are the same. He gave the instance that if they see people sell cloths or open a beer restaurant, they decided to do that business too.

He siat that, “Doing same business like others that is not new is also a problem. Business which can survive because they do it for a long time and they have clients and sell in suitable price.”

He added that a good buinsess should be something new and creative than others by trying to find something new including designing shops strange from others.

“We have to spend a lot of time into the study of of the market and sufficient time on business. We can work with others in order to get experience of the business we want to do and then we can manage it.”

He explained that studying is just the guide to business but it is not sure that study will be able to lead to a successful business. “If they study, they can apply their knowledge to some work of business since business has a lot of sectors to manage,” he said.

Young Cambodians focus their lens on TV education

Sun Narin and Dareth Rosalin

Wednesday, 14 March 2012

Young Cambodians are considered a crucially important resource and a rigorously strong pillar for the country’s development.

To keep our youth and general public up-to-date and active in society, the media, through television, has become a powerful tool to disseminate information.
In the last several years, we’ve noticed more incentives from television producers to screen programs relevant to youth and that gives them an opportunity for direct participation, such as  ‘You’re the man! Show’, ‘Clever Youth’ and more.

Kong Sovandeth, 20, a first-year student at Royal University of Law and Economics said that, from what he observed, there are a number of TV programs which are related to young Cambodians and some of which have urged and encouraged youths to participate and share their knowledge.

“There are a lot of key strategies of study to be shared among students and youths who watch tv programs. For instance, there is a program called ‘YOU and ME’. We can learn something new in addition to what we have learned at school.”

But he criticised some entertainment programs.

“Youths sometimes spend their study time watching entertainment programs and ignore their study.”

Kong Sovandeth prefers to watch debating programs, or quiz-like programs aimed at educating and providing knowledge to youth.

For Lim Sreytoch, 20, an English major at Pannasastra University of Cambodia, those educational programs for youth are not as popular amongst young Cambodians as they should be.

“They spend all their free time hanging out with friends and they sometimes get up to mischief as well. Because of that, I hope TV stations will produce more programs related to youth in order to attract them so they focus more on their study and learn something from the programs,” she said.

Per a UNDP study in 2010, out of 2000 Cambodian youths across the provinces, 87 per cent watch international TV film series, 65 per cent of youths watch Khmer TV shows, while concert and comedy shows make up for 55 per cent and news attracts 43 per cent of youth.

On the other side of the spectrum, the percentage of youths watching educational programs is a stark two per cent. According to UNDP website, International Youth day – on August 12, 2011 – aims to produce a mass media campaign in Cambodia to empower young adults aged 15 to 24 to get involved in community-level volunteerism.

The campaign includes a TV drama and discussion show, radio call-in programs and so on.

In a speech given by UNDP’s Youth Advocacy Officer, Gregory Lavender, the campaign “will feature young people making a difference in their communities and will help other youngsters realize their own potential”.

Elena Tischenko, country directory of UNDP, said that young people all over the world – especially in countries with a young population like Cambodia – are vital to media initiatives because of the vast contributions that they can make to national development.

“Working with youth is among key priorities for UNDP in Cambodia in the years to come. This is simply because young people have huge potential, great energy and can make very valuable contributions to Cambodia’s future,” she said.

Sot Rin, program manager of Youth Council of Cambodia, said that producing programs related to teens and young adults is essential.

“Youths can improve their leadership skills and knowledge about the issues that happen around them, especially social issues,” he said.

“Youths are important human resources for developing our society, so by developing their leadership skills, they can convey their knowledge and ideas to other people in order to avoid committing something bad in society.”

យុវជនត្រូវបានចាត់ទុកជាធនធានមនុស្សមួយដ៏សំខាន់ និងជាសសរទ្រូងប្រទេសដ៏រឹងមាំមួយសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រទេស។ ចំណែកឯប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយវិញ ជាពិសេសទូរទស្សន៍ ក៏បានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានទៅឲ្យ ប្រជាពលរដ្ឋ។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ យើងសង្កេតឃើញមានការយកចិត្តទុកដាក់ពីការបង្កើតជាកម្មវិធី និង បញ្ចាំងកម្មវិធីសម្រាប់យុវជននៅលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ ដើម្បីផ្តល់ឱកាសឲ្យយុវជនមានការចូលរួម និងទទួលបាននូវការ អប់រំបន្ថែម។

តាមរយៈការយល់ឃើញរបស់យុវជន ពីររូបទៅចំពោះកម្មវិធីអប់រំនៅលើកញ្ចក់ ទូរទស្សន៍ដែលទាក់ទងនឹងយុវជន លោកគង់ សុវណ្ណដេត អាយុ២០ឆ្នាំ ជានិស្សិតឆ្នាំទី១នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្រ្តសេដ្ឋកិច្ច បាននិយាយថា មានកម្មវិធីរបស់ទូរទស្សន៍ជាច្រើនដែលបង្កើតឡើងទាក់ទងនឹងយុវជន ហើយកម្មវិធីខ្លះបានជំរុញ និងលើកទឹកចិត្តយុវជនឲ្យចូលរួមចែករំលែកចំណេះដឹង និងគន្លឹះសំខាន់ៗ ដល់យុវជនផ្សេងទៀតក្រៅពីអ្វីដែលយុវជនទាំងនោះសិក្សានៅសាលា។

លោកបានរិះគន់ទៅលើកម្មវិធីកម្សាន្ត មួយចំនួនថា៖ «ពេលខ្លះពួកគេ[យុវជន]ចំណាយពេលក្នុងសិក្សារបស់គេដើម្បីមើល កម្មវិធីកម្សាន្តទាំងនោះ ដោយមិនអើពើពីការសិក្សារបស់ខ្លួន»។

ចំណែកឯ កញ្ញា លឹម ស្រីតូច អាយុ២០ឆ្នាំ ជានិស្សិតភាសាអង់គ្លេសនៅសាកល វិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្រ្តកម្ពុជាបាននិយាយ ថា សព្វថ្ងៃនេះយុវជនជាច្រើនមិនសូវចាប់អារម្មណ៍ទៅលើកម្មវិធីអប់រំ នៅតាមទូរទស្សន៍ ទេ។ កញ្ញា បានបន្ថែមថា៖ «ពួកគេចំណាយពេលទំនេរដើរលេងកម្សាន្តជាមួយមិត្តភក្តិ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាស្ថានីយទូរទស្សន៍នឹងបង្កើតជាកម្មវិធីថ្មីៗ ដែលទាក់ទងនឹងយុវជនដើម្បីទាក់ទាញពួកគេឲ្យចាប់អារម្មណ៍លើចំណុច ល្អៗនៃកម្មវិធីទាំងនោះ»។

លោក ហួត ឃាងវេង អគ្គនាយករងនៃទូរទស្សន៍បាយ័នបានឲ្យដឹងថា ទូរទស្សន៍របស់លោកបានបង្កើតកម្មវិធីមួយចំនួនទាក់ទងនឹងយុវជនដើម្បី ផ្តល់ឱកាសឲ្យពួកគាត់បានចូលរួម ដូចជាកម្មវិធីអ្នកឆ្លាតវៃ យល់ដឹងសាកល ដែលគាត់អាចយល់ដឹងពីជីវិតប្រចំាថ្ងៃរបស់គាត់។ ជាងនេះទៅទៀត ក៏មានការបង្កើតកម្មវិធីតន្រ្តីសម្រាប់យុវជនផងដែរ។ លោកបានបន្តទៀត ថា៖ «កម្មវិធីទាំងអស់ សុទ្ធតែអប់រំគាត់ ថាតើគាត់គួរតែធ្វើអ្វី»។ លោកបានបន្ថែមថា ទូរទស្សន៍បាយ័នខិតខំបង្កើតកម្មវិធីខ្លួនឯង ហើយមិនចម្លងពីបរទេស ដែលអាចនាំឲ្យយុវជនភ្លើតភ្លើននោះទេ។ ក្នុងសម័យជឿនលឿននេះ យុវជនមានការមើលទូរទស្សន៍ច្រើន និងមានគំនិតច្នៃប្រឌិត។

រីឯលោកលឹម ឃុនស្រ៊ុន អគ្គនាយករងនៃទូរទស្សន៍ស៊ីធីអិន ក៏បានមានប្រសាសន៍ថា ថ្មីៗនេះ ស៊ីធីអិនបានធ្វើការសហការជាមួយអង្គការ UNDP ដើម្បីចាក់ផ្សាយនូវកម្មវិធីមួយមានឈ្មោះថា ឡូយ៩ ដែលជាកម្មវិធីមួយឲ្យយុវជនមានការចូលរួមក្នុងសង្គម។ លោកបានបន្ថែមថា ក្រៅពីនេះស៊ីធីអិនមានជាកម្មវិធីកម្សាន្តសម្រាប់យុវជន ដោយមានបញ្ចូលនូវការអប់រំ។

បើយោងតាមការសិក្សារបស់អង្គការ UNDP ក្នុងឆ្នាំ២០១០ ទៅលើយុវជន២០០០នាក់នៅក្នុងខេត្តក្រុងមួយចំនួនបានឲ្យដឹងថា យុវជនភាគច្រើនដល់ទៅ៨៧ភាគរយ ទស្សនារឿងបរទេស ៦៥ភាគរយ ទស្សនាភាពយន្តខ្មែរ ៥៥ភាគរយ មើលរឿងកំប្លែងនិងតន្រ្តី និងព័ត៌មាន មានចំនួន៤៣ភាគរយ។ ផ្ទុយទៅវិញការទស្សនាកម្មវិធីអប់រំមានតែ១,៩ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។

លោក ឃុនស្រ៊ុន បានបញ្ជាក់ទៀតថា៖ «ជាទូទៅយើងមិនធ្វើជាកម្មវិធីសុទ្ធសាធទេ យើងមានជាកម្មវិធីព័ត៌មានជាច្រើនដែលអាចឲ្យគាត់យល់ដឹង។ កាលណាគាត់មើលច្រើន គាត់នឹងចេះច្រើន»។ លោកបានលើកឡើងទៀតថា យុវជនកម្ពុជានៅមានការខ្វះខាតខាងចំណេះដឹងទូទៅ បើប្រៀបធៀបនឹងយុវជនប្រទេសផ្សេងៗ។

ចំណែកឯលោកស្រី Elena Tischenko ជាប្រធានតំណាងប្រទេសនៃអង្គការUNDP បានមានប្រសាសន៍នៅក្នុងការបង្ហាញនៅក្នុងកម្មវិធីឡូយ៩ កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមករា កន្លងទៅនេះថា យុវជនគឺដើរតួនាទីសំខាន់ ដោយសារតែការចូលរួមរបស់គាត់អាចជួយដល់ការអភិវឌ្ឍប្រទេស។ លោកស្រីបានបន្ថែមថា៖ «ធ្វើការជាមួយយុវជនគឺអាទិភាពសំខាន់សម្រាប់អង្គការ UNDP ។ ក្មេងៗមានសក្តានុពល កម្លាំងខ្លាំង និងអាចជួយដល់ការអភិវឌ្ឍប្រទេស»។

ទាក់ទិននឹងការប្រើប្រាស់ទូរទស្សន៍ ដើម្បីជាគោលដៅទាក់ទាញយុវជន លោក សុត រិន ជាប្រធានកម្មវិធីនៃក្រុមប្រឹក្សាយុវជនកម្ពុជា(YCC) បានចង្អុលបង្ហាញថា ការបង្កើតនូវកម្មវិធីទាក់ទងយុវជនពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ ព្រោះវាអាចឲ្យយុវជនទទួលបានចំណេះដឹង និងបទពិសោធដែលទាក់ទងខ្លួនឯង និងសង្គម។

លោកបានបន្ថែមទៀតថា «យុវជនគឺជាធនធានមនុស្សដ៏សំខាន់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍសង្គម។ ដូច្នេះ ពួកគេអាចផ្សព្វផ្សាយគំនិត និងចំណេះដឹងដែលពួកគេទទួលបានពីកម្មវិធីទៅដល់យុវជនដទៃទៀត ដើម្បីចៀសវាងកុំឲ្យពួកគេប្រព្រឹត្តនូវអំពើដែលសង្គមស្អប់ខ្ពើម »៕

រលក​នៃ​ស្នាដៃ​ស្ថាបត្យកម្ម​បែប​ថ្មី​រុញ​ច្រាន​ស្នាដៃ​ស្ថាបត្យកម្ម​បែប​បុរាណ

By Sun Narin and Sreng Phearun

Foreign-style housing and buildings have gained tremendous popularity amongst Cambodians in the current era.

There is a continuous growth of hybrid villas and condominiums, and also the emergence of real estate with high rise buildings and other modern construction. The styles of housing and buildings reveal the identity of a nation.

But too much foreign design can bring about the decline in Khmer style and the loss of Khmer characteristics, some experts say.

Keo Vannarin, an architecture lecturer at Norton University, said that most buildings these days are a combination of both Khmer and foreign designs, but foreign design is beginning to outweigh the Khmer style.

“We should choose Khmer design in order to protect Khmer identity and avoid the loss of identity in the future,” he said.

He also noted that Cambodia is a free market and people do not know much about their identity in architecture due to the destruction of national documents in the civil war – which is the reason why it is easy to absorb the foreign style.

“We must try our best to teach the next generation about human resources – to protect Khmer identity and promote the value of Khmer architecture,” Keo Vannarin added.

Vann Molyvann was the pioneer of “new Khmer architecture”, which emerged during the French colonial era in the 1950s, and he has since established himself as the country’s most famous contemporary architect.

He has designed many of Phnom Penh’s most recognisable buildings including Independence Monument, Chaktomok Theatre and Olympic Stadium, all of which feature more modern designs with subtle Khmer characteristics.

High rise buildings, which are just emerging, are modern and something Cambodia has never seen, according to Vann Molyvann.

Foreign house designs are a personal decision because some people find them attractive.

Chea Bunseang, the principal architect at Bunseang Architects and Associates, said that most of Cambodians don’t even know they are ordering a foreign styled house because they only pick from what they see on nice buildings.

“They do not understand much about any architecture. It is dependent on the buildings which are intended for Khmer styles, but for a universal style, it does not focus on any nation,” he said.

With regard to the architecture on high buildings such as hotels or any other buildings, he said he supports the combination of Khmer and foreign design in this modern era, but says “we have to show the unique feeling of Khmer styles”.

Chan Piseth, 23, is a student majoring in engineering at Build Bright University, also has a love of architecture. He agreed that most buildings are more foreign-style than Khmer.

“The combination of Khmer and foreign style is not wrong because it is the art of decoration and design, and choosing that is the owners right. Bit it is just so worrying that Khmer styles are becoming less and less popular.”

He said he is worried that losing  Khmer style housing could lead to the end of Khmer cultural inheritance.

Chan Pithy suggested that all Khmer building and house owners should choose businesses specialising in Khmer style rather than in foreign styles.Wednesday, 07 March 2012

ស៊ុន ណារិន និង ស្រេង ភារុណ

ការរចនាម៉ូដអគារ ឫគេហដ្ឋានតាមបែប បរទេសបានក្លាយជាការពេញ និយមមួយរបស់ប្រជាជនខ្មែរដែលចង់តុបតែង(Design)ផ្ទះរបស់ពួកគេនៅ ក្នុងសម័យកាលទំនើបនេះ។ ម៉ូដខុនដូ វីឡាកូនកាត់ ត្រូវបានរចនាជាបន្តបន្ទាប់ ស្របពេលដែលវិស័យអចលនទ្រព្យនៅប្រទេសកម្ពុជាមានការកើនឡើងគួរ ឲ្យកត់សម្គាល់ និងការរីកដុះដាលនៃសំណង់អគារធំៗ និងផ្ទះបែបលក្ខណៈទំនើបផ្សេងៗ។

ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការរចនាម៉ូដអគារ និងគេហដ្ឋាន គឺបានបង្ហាញ និងបង្កប់នូវអត្ត សញ្ញាណរបស់ជាតិសាសន៍នីមួយៗ។ ការតុបតែង ច្រើនហួសហេតុបែបបរទេសពេក អាចធ្វើឲ្យមានការធ្លាក់ចុះនៃការសាងសង់បែបខ្មែរ និងអាចធ្វើឲ្យបាត់បង់នូវសំណង់ជាលក្ខណៈខ្មែរ។

លោក កែវ វណ្ណារិន សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកស្ថាបត្យកម្ម នៅសាកលវិទ្យាល័យន័រតុន បានលើកឡើងថា លោកសង្កេតឃើញភាគច្រើននៃសំណង់អគារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ នេះ គឺត្រូវបានរចនាឡើងដោយរួមបញ្ចូលគ្នារវាងម៉ូដបរទេស និងម៉ូដខ្មែរ ប៉ុន្តែម៉ូដបរទេសហាក់ដូចជាច្រើនជាងខ្មែរ ដែលអាចនាំឲ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់អត្តសញ្ញាណខ្មែរទៅថ្ងៃអនាគត។ លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា ប្រទេសយើងអនុវត្តរបបទីផ្សារសេរី ហើយប្រជាជនមួយចំនួនមិនសូវស្គាល់ពីអ្វីដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិ ឡើយ ដោយសារប្រទេសនេះធ្លាប់ឆ្លងកាត់នូវសង្រ្គាមច្រើន ដែលនាំឲ្យបាត់បង់ឯកសារ ហេតុនេះហើយទើបនាំឲ្យមានការទទួលឥទ្ធិពលពីបរទេស។ លោកសាស្រ្តាចារ្យបានបញ្ជាក់ដែរថា៖ «ក្នុងនាមជាកូនខ្មែរ យើងគួរយកការរចនាម៉ូដបែបខ្មែរ ដើម្បីថែរក្សាការពារអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្មែរ និងជួយលើកស្ទួយដល់សំណង់ស្ថាបត្យកម្មបែបខ្មែរ តាមរយៈការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សជំនាន់ក្រោយ»។

ស្នាដៃស្ថាបត្យកម្មបែបថ្មីរបស់ខ្មែរ បានកើតឡើងនៅក្នុងសម័យកាលបារាំងក្នុងទសវត្សរ៍ទី១៩៥០ ហើយលោក វណ្ណ មូលីវណ្ណ គឺជាស្ថាបនិកនៃស្ថាបត្យកម្មបែបថ្មីរបស់ខ្មែរនេះ ដោយលោកបានក្លាយជាស្ថាបត្យករខ្មែរដ៏ល្បីរហូតមកដល់ បច្ចុប្បន្ននេះ។ លោកបានស្ថាបនានូវសំណង់ និងអគារបែបខ្មែរដែលគួរឲ្យស្ងើចសរសើរមានលក្ខណៈស្ថាបត្យកម្មជា ខ្មែរ ដែល មានដូចជាវិមានឯករាជ្យ សាលមហោស្រពចតុមុខ និងស្តាតអូឡាំពិកជាដើម។

ចំណែកឯនៅក្នុងសម័យសាកលភាវូបនីយកម្មនេះ ការរចនាផ្ទះល្វែង ឬគេហដ្ឋាន គឺជាចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ប្រជាជនខ្មែរ។

លោក ជា ប៊ុនសៀង ជាស្ថាបត្យករនៃ Bunseang Architects and Associates បានលើកឡើងថា ប្រជាជនខ្មែរភាគច្រើនមកកុម្ម៉ង់ម៉ូដផ្ទះដែលគាត់ឃើញគំរូស្រាប់ តាម គេ ដោយគាត់ឃើញស្អាត ហើយគាត់ក៏ចង់បានផ្ទះដូចនោះដែរ។ លោកបានបញ្ជាក់ទៀតថា៖ «គាត់មិនសូវជាយល់ពីស្ថាបត្យកម្មបែបណា ទេ។ វាអាស្រ័យទៅលើអគារបែបទំនើបដែលគេចង់បង្ហាញជាលក្ខណៈខ្មែរ ប៉ុន្តែសម្រាប់អគារដែលមានលក្ខណៈសាកលវិញ គឺពួកគាត់មិនសំដៅទៅលើជាតិសាសន៍ណាមួយទេ»។

ទាក់ទងនឹងការសាងសង់អគារធំៗ ដូចជាសណ្ឋាគារ ឬអគារខ្ពស់ៗ លោក ប៊ុនសៀង បានបន្ថែមទៀតថា៖ «ខ្ញុំគាំទ្រនូវការលាយបញ្ចូលគ្នារវាងខ្មែរ និងបរទេសក្នុងសម័យទំនើបនេះ ប៉ុន្តែយើងគួរតែមានការបង្ហាញជាអារម្មណ៍ពិសេសមួយថាជាលក្ខណៈ ខ្មែរ។ ឧទាហរណ៍យើងចូលសណ្ឋាគារដ៏ធំមួយ យើងដឹងថាវាជាលក្ខណៈរបស់ខ្មែរ»។

ចំណែកឯយុវជនជំនាន់ក្រោយ ដូចជា លោក ចាន់ ពិសិដ្ឋ អាយុ២៣ឆ្នាំ ជានិស្សិតផ្នែកវិស្វកម្មនៃសាកលវិទ្យាល័យបៀលប្រាយ និងជាស្ថាបត្យករវ័យក្មេងផ្នែកអាងទឹក បានទទួលស្គាល់ពីភាពលើសលប់នៃការសាងសង់បែបបរទេសទៅលើការសាង សង់បែបខ្មែរ។ លោកបាននិយាយថា៖ «ការបញ្ចូលក្បាច់ខ្មែរជាមួយបរទេស គឺពុំខុសទាស់អ្វីនោះទេ ព្រោះវាជាសិល្បៈនៃការតុបតែងដែលម្ចាស់មានសិទ្ធិជ្រើសរើស ប៉ុន្តែវាគឺគួរឲ្យសោកស្តាយដែលការរចនាបែបខ្មែរកាន់តែត្រូវបាន ប្រើប្រាស់តិចទៅៗ»។

លោកបាននិយាយទាំងព្រួយបារម្ភថា៖ «យើងមិនត្រូវបោះបង់ចោលនូវការរចនាតាមបែបខ្មែរទេ ព្រោះវានាំឲ្យបាត់បង់នូវកេរដំណែលរបស់ជាតិខ្មែរលើទឹកដីខ្មែរ។ ក្នុងនាមជាជនជាតិខ្មែរ ទាំងម្ចាស់គម្រោង និងស្ថាបត្យករ គួរតែជ្រើសរើសយកការរចនាបែបខ្មែរច្រើនជាងបែបបរទេស»។

បើយោងទៅតាមលោក បេង ហុងសុជាតិខេមរ៉ូ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ និងជាអ្នកជំនាញផ្នែកស្ថាបត្យកម្ម បានឲ្យដឹងថា អគារខ្ពស់ៗដែលបានសាងសង់ឡើង និងកំពុងតែស្ថាបនាជាបន្តបន្ទាប់នៅក្នុងទីក្រុង គឺជាស្ថាបត្យកម្មបែបទំនើប ដែលខ្មែរមិនដែលមានស្ថាបត្យកម្មជាអគារខ្ពស់ៗពីមុនមកទេ។ លោកបានបន្ថែមទៀតថា ឥឡូវវាជាសម័យសាកលភាវូបនីយកម្ម ដែលត្រូវមានភាពទូលំទូលាយទៅលើស្ថាបត្យកម្មបែបបរទេសឬខ្មែរ។ លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «យើងមិនត្រូវមានភាពចង្អៀតចង្អល់នឹងបញ្ហាអស់ហ្នឹងទេ។ យើងគួរតែផ្តល់សិទ្ធិឲ្យអ្នកវិនិយោគដូចប្រទេសដទៃទៀត លើកលែងតែវាមានផលប៉ះពាល់ទៅលើបរិស្ថានជុំវិញ។ រីឯការសាងសង់ផ្ទះតាមបែបណាមួយ គឺវាអាស្រ័យទៅលើការចូលចិត្ត និងការស្រឡាញ់របស់ប្រជាជន»៕

Dub Stars

From James Bond to Jackie Chan and even King Kong, professional voiceover artists Tol Kunthea and Hong Piseth have dubbed some 10,000 roles into Khmer between them. Sun Narin learns more. Photography by Conor Wall.

In the flesh, Hong Piseth is a portly middle-aged man who wears short-sleeved suits and gaudy gold-plated accessories. But in thousands of foreign movies dubbed over in Khmer, he is the voice of the conquering hero, the sinister villain, the nefarious ghost, the exuberant youngster and the grouchy old man

Tol Kunthea, photo by Conor

Tol Kunthea, a 51-year-old voiceover artist who lets her wavy black hair fall freely over her shoulders, is perhaps even more prolific than Piseth. With some 10,000 voice-dubbing credits between them, there is hardly a character that they have not lent their voices to or a film star for whom they have not spoken.

Kunthea’s career kicked off in 1987, when she enrolled in a two-month crash voice dubbing course in Thailand, paid for by Cambodia’s Ministry of Information.

No sooner had she arrived at the training studio than she found herself sitting in a recording booth with a Khmer-language script in hand, Thai vocal tracks coming through her headphones and mouths moving on the monitor in front of her.

It was a trial by fire, she said, that nearly fried her brain. But after stumbling through three pages of a script on the first day, Kunthea quickly learned to sync lines with scenes flashing before her. She ditched the headphones, and by the time the course was finished she was breezing through a TV show per day.

In her first professional gig back in Cambodia, Kunthea voiced for the female lead, the angry mother and the servant in a Hong Kong TV drama in which a married couple struggles to overcome the scorn of the husband’s parents after the wife gives birth to a girl. “I was happy to see them overcome their struggles and stay together in the end,” she says.

Piseth, on the other hand, was a self-taught talent with a broadcast voice born from innumerable hours spent listening to Chem Sareoun, a prolific vocal talent who recorded the audio tracks for many movies produced in Cambodia’s “golden era” of cinema in the 1960s.

Piseth honed his talents doing live theatre in his hometown near the Thai-Cambodia border in the 1980s. His initiation into dubbing for the screen was not in the studio, but at local lounges that would project movies onto the wall and hire Piseth, in cooperation with a translator, to stand behind the audience and provide mostly-improvised live audio accompaniment.

It was in these rudimentary screenings, often as the lone voice-dubber, that Piseth learned to shift seamlessly from one character to another; speaking for the stern father one moment, a whimpering son the next.

It is character types, rather than the peculiarities of a given actor, that seem to allow both Piseth and Kunthea to operate with such efficiency. Whether a movie is from Hollywood, Bollywood, Thailand or China, their process remains rooted in identifying their subject’s core characteristics – mainly age and facial expression – and inflecting their voices accordingly.

Close your eyes and Piseth’s James Bond is indistinguishable from his Jackie Chan. Ghost modulation retains the same grating, throaty quality whether the on-screen apparition appears from a Thai jungle or a mansion in Mumbai.

With so many people to speak for, Piseth and Kunthea simply don’t have time for character studies or nuance. “I just need to understand what is going on so I can explain it to the audience,” says Piseth.

If nothing else, he has taught two generations of Cambodian TV watchers that good guys speak in a smooth, booming baritone and that lesser members of the male cast sound an awful lot like Hong Piseth.

When asked which of their voice-dubbing performances they are most proud of, Kunthea and Piseth respond with the thoughtful silence of people who have never considered the answer to the question at hand.

After a bit of discussion, they decide that their collaboration on the Rush Hour movies, starring Jackie Chan—Chen Long in Khmer—and Chris Tucker—“that really black man with bushy hair”— was their piece de resistance.

“It was a really exciting movie,” explains Kunthea, who provided the voice for the leading ladies as well as every other female speaking part in the film.

“[Jackie Chan] has to fight a lot of people and meets beautiful woman,” says Piseth, who did all of the male voices for the movie, as he raises his arms and does a few karate chops.

In trying to facilitate further reminiscing, it is made apparent that Piseth and Kunthea can remember but a few of the films and TV shows the have lent their voices to. Piseth did King Kong recently—“a lot of grunting and roaring” —and Kunthea remembers fondly her roles as kind women and angry hags.

Five days a week, for the better part of the past three decades, Piseth and Kunthea have sat in front of TV monitors and read their scripts to the best of their ability. When a young girl, embroiled in a sibling spat, sets into her onscreen brother Kunthea, sitting in a chair and watching the scene unfold on her monitor, reaches to the top of her register and lets out an exceedingly shrill “child’s voice.” When the brother responds, she drops her voice an octave and doesn’t miss a beat.